Η Σάνη κατοικήθηκε αδιάλειπτα από τα προϊστορικά χρόνια, μέχρι και τον 7ο αιώνα μ.Χ., εποχή κατά την οποία σώζονταν ακόμη αρκετές παλαιοχριστιανικές πόλεις και οικισμοί στη Χαλκιδική. Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν αρκετά διάσπαρτα χωριά, τα περισσότερα με διοικητική αυτοτέλεια και τοπικούς άρχοντες. Κάποια άλλα χωριά βρισκόταν στην κατοχή μοναστηριών ή άλλων μεγαλοϊδιοκτητών. Με το πέρασμα του χρόνου πολλά ελεύθερα χωριά ή αυτά που ανήκαν σε πλούσιους ιδιοκτήτες περιήλθαν στην κυριότητα μονών.
Το χωριό Πίνακας ήταν ένα από τα παλιά χωριά της Κασσάνδρας και η κτηματική του περιοχή συρικνώθηκε με την επέκταση του μετοχιού του Σταυρονικήτα. Μετα από επιφανειακή αρχαιολογική έρευνα, εντοπίσθηκαν λείψανα κτιρίων, κεραμεική της΄Υστερης Ρωμαϊκής περιόδου καθώς και ίχνη μεσαιωνικής εγκατάστασης (εφυαλωμένη κεραμική). Οι δεσμοφύλακες των φυλακών Σταυρονικήτα, το 1974, ενημέρωσαν τον αρχαιολόγο Ιωακείμ Παπάγγελο, ότι τα εκκλησιαστικά αρχιτεκτονικά μέλη που απόκεινται στο προαύλιο του ναού των φυλακών τους, βρέθηκαν στην θέση όπου εντοπίστηκε η εγκατάσταση. Το χωριό Πίνακας φαίνεται να είναι η εξέλιξη κάποιου υστεροβυζαντινού μικροσυνοικισμού. Οι πρώτες γνωστές αναφορές του γίνονται σε έγγραφο του 1543 και σε άλλα δύο του 1593-94 (Ίωαν. Βασδραβέλλη, «Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη χερσονήσω Κασσάνδρας... μετόχια»). Στους πορτολάνους του 16ου αιώνα ο Πίνακας είναι ένα βασικό σημείο Αναφοράς. Μετά την καταστροφή του 1821 οι κάτοικοι του Πίνακα εγκατεστάθησαν στην Άθυτο όπου μερικοί απ’ αυτούς πήραν το επώνυμο «Πινακιώτης».
Στο μεταβυζαντινό ναό της Γεννήσεως Θεοτόκου Κασσάνδρειας βρίσκεται εντοιχισμένο, στην δυτική πύλη του ναού, ένα παλαιοχριστιανικό μαρμάρινο τόξο του 5ου αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, το τόξο αυτό προέρχεται από την κωμόπολη Πίνακας.
Το μετόχι στον Πίνακα της Κασσάνδρας αγοράστηκε το 1543 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία Α' για λογαριασμό της Μονής Σταυρονικήτα. Ένα πατριαρχικό σιγίλλιο του 1632 του Κυρίλλου Α' Λούκαρη μαρτυρεί ότι η πυρκαγιά του 1607 που ξέσπασε στη Μονή Σταυρονικήτα κατέστρεψε σημαντικό αριθμό εγγράφων του αρχείου της. Το 1632 λοιπόν, οι μοναχοί της μονής προσέφυγαν στον πατριάρχη, μεταφέροντας μαζί τους τα κατάλοιπα από τα οθωμανικά και ελληνικά σενέτια που γλίτωσαν από τη φωτιά και ζήτησαν την εκ νέου επικύρωση των δικαιωμάτων της μονής στην περιοχή του Πίνακα Χαλκιδικής. Με το νέο πατριαρχικό σιγίλλιο επιβεβαιώθηκαν για ακόμη μια φορά τα σύνορα του μετοχιού, όπως και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα της μονής. Η πράξη αυτή αντικατέστησε τα παλαιότερα εκκλησιαστικά έγγραφα που είχαν διασωθεί μέχρι εκείνη την εποχή, καθιστώντας τα πλέον άκυρα. Ανάμεσα στα κατάλοιπα εγγράφων που οι μοναχοί προσκόμισαν στον Πατριάρχη Κύριλλο δεν αποκλείεται να βρισκόταν - αν είχε βέβαια σωθεί - και το έγγραφο με το οποίο ο Πατριάρχης Ιερεμίας A' παραχωρούσε το μετόχι Πίνακα στη μονή. Οι μοναχοί έχοντας εξασφαλίσει την επιβεβαίωση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων τους στο μετόχι Πίνακας, αγόρασαν το επόμενο έτος (3 Φεβρουάριου του 1603), στην ίδια περιοχή και νέες εκτάσεις από τους κατοίκους του χωριού Πίνακας.
ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
https://kassandra-halkidiki.gr/ancient-sani
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου