Η Νεάπολις, αποικία της Μένδης, αναφέρεται μόνο από τον Ηρόδοτο. Συγκεκριμένα, την μνημονεύει αμέσως μετά την Άφυτι ως μια από τις πόλεις της Παλλήνης, που αναγκάστηκε να παραχωρήσει στον Ξέρξη πλοία και στρατό. Η επόμενη πληροφορία που διαθέτουμε, είναι ότι η πόλη μετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία με το ποσό του μισού τάλαντος, ενώ δεν γνωρίζουμε με ασφάλεια αν έκοβε δικά της νομίσματα (Έχει βρεθεί νόμισμα που εικονίζει τον Βάκχο με θύρσο και που φέρει την επιγραφή ΝΕΑΠΟ. Τα στοιχεία, όμως, δεν επαρκούν για να το αναγνωρίσουμε με βεβαιότητα ως κοπή της Νεάπολης).
Για την Αιγή, η οποία σύμφωνα με τον Ηρόδοτο τοποθετείται νότια της Νεάπολης, τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν είναι περισσότερα. Στηριζόμενοι στη γενική μαρτυρία του Στράβωνα εικάζουμε ότι υπήρξε αποικία των Ερετριέων, αγνοώντας, όμως, τη χρονολογία ίδρυσής της. Από τον Ηρόδοτο πληροφορούμαστε ότι ενίσχυσε με δυνάμεις το στρατό του Ξέρξη, όπως και η γειτονική της Νεάπολις. Μάλιστα με τη Νεάπολη είχαν τις ίδιες οικονομικές δυνατότητες, αφού ως μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας κατέβαλλαν τον ίδιο φόρο. Η πόλη αναφέρεται και από τον Στέφανο Βυζάντιο ως Αιγαί, ενώ φαίνεται ότι φημιζόταν για την κτηνοτροφία της.
Οι περιορισμένες ανασκαφικές έρευνες δεν έχουν επιτρέψει την ασφαλή ταύτιση των αρχαίων πόλεων Νεάπολη και Αιγή με τις εντοπισμένες αρχαιολογικές θέσεις στα σύγχρονα χωριά της Κρυοπηγής και του Πολύχρονου.
Συγκεκριμένα, βόρεια της Κρυοπηγής υψώνεται πάνω από τη θάλασσα ένας μακρόστενος λόφος με την ονομασία «Ελληνικά». Ο λόφος κατέχει στρατηγική θέση ελέγχοντας τις πεδινές εκτάσεις, που απλώνονται γύρω και τη θάλασσα. Πάνω στο λόφο των «Ελληνικών», αλλά και στις παρειές του έχουν εντοπιστεί με αυτοψία όστρακα κλασικών και ελληνιστικών χρόνων και καλοδουλεμένοι δόμοι. Πρόκειται σαφώς για ενδείξεις ότι σε αυτήν τη θέση θα πρέπει να αναζητηθεί μια αρχαία πόλη.
Ένας άλλος οικισμός εντοπίστηκε στην περιοχή του χωριού Πολύχρονο το 1987 στα πλαίσια διάνοιξης δασικού δρόμου, που ενώνει το Πολύχρονο με το Κασσανδρινό, ήρθαν στο φως οικοδομικά λείψανα στο νότιο πρανές του λόφου (τομή A, Β) και ανασκάφθηκε τμήμα του νεκροταφείου στη θέση «Παναγούδα». Το 1988 ανοίχτηκε η τομή Γ στο νότιο πρανές και ερευνήθηκαν ταφές στη θέση «Νύφη».
Αν και η περιοχή είχε κατοικηθεί ήδη από την εποχή του Χαλκού, στα αρχαϊκά χρόνια φαίνεται ότι ιδρύθηκε μια από τις πόλεις που αναφέρει ο Ηρόδοτος. Σε ένα φυσικό ύψωμα στα βόρεια του σύγχρονου χωριού εντοπίστηκε εγκατάσταση της πρώιμης εποχής του Χαλκού. Ήρθαν στο φως λείψανα οικιών χτισμένες σε λίθινα άνδηρα, κεραμικός κλίβανος για το ψήσιμο μεγάλων αγγείων, άφθονη κεραμική και πολλά λίθινα εργαλεία.
Οι ανασκαφές των τελευταίων δεκαετιών έφεραν στο φως ένα τμήμα αρχαίας πόλης στο νότιο πρανές του λόφου Γηρομοίρι. Η πόλη φαίνεται ότι είχε μεγάλη διάρκεια ζωής. Με βάση τα έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα η πρώτη οικοδομική της φάση θα πρέπει να αναζητηθεί στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. με αρχές του 6ου αιώνα π.Χ.. Στα χρόνια που ακολουθούν η πόλη ακμάζει. Νέα κτίρια ανοικοδομούνται στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. με αρχές του 5ου αι. π.Χ. , ενώ ταυτόχρονα τα ευρήματα από το νεκροταφείο είναι δηλωτικά της οικονομικής άνθισης που γνωρίζει στη διάρκεια της αρχαϊκής και κλασικής εποχής.
Την οικονομική της ευμάρεια καταδεικνύουν και οι εμπορικές σχέσεις που διατηρεί αυτήν την εποχή με πόλεις της νοτίου Ελλάδας (Αττική, Κόρινθος), της Ιωνίας και της Αιολίδας. Για την περίοδο, όμως. μετά τον 4ο αι. π.Χ. δεν διαθέτουμε στοιχεία. Δεν γνωρίζουμε αν αυτό οφείλεται σε κάποια καταστροφή που υπέστη η πόλη ή αν είναι αποτέλεσμα των περιορισμένων ανασκαφικών ερευνών. Θα πρέπει, όμως, να σημειώσουμε ότι η πόλη διαθέτει ρωμαϊκή φάση. Ίχνη ρωμαϊκής εγκατάστασης εντοπίστηκαν στη θέση «Παναγούδα» και στους πρόποδες της προϊστορικής τούμπας.
Όσον αφορά στην οργάνωση της αρχαϊκής και κλασικής πόλης τα στοιχεία που διαθέτουμε είναι περιορισμένα με αποτέλεσμα να αγνοούμε και τα όριά της. Φαίνεται, όμως, ότι η πόλη ήταν κτισμένη σε άνδηρα στις πλαγιές του λόφου. Τα άνδηρα δημιουργούνται από το συνδυασμό τοίχων παράλληλων στα πρανή του λόφου με αναλημματικό χαρακτήρα και τοίχων κάθετων, που λειτουργούν ως αντηρίδες. Οι αναλημματικοί τοίχοι θεμελιώνονται συνήθως στο φυσικό έδαφος και κατασκευάζονται ισχυροί, ενώ οι κάθετοι τοίχοι ορίζουν ταυτόχρονα και τους χώρους ενός κτιρίου. Για την κατασκευή τους έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα συστήματα δόμησης : πολυγωνικό, ισόδομο, ψευδοϊσόδομο και απλή αργολιθοδομή. Τα οικοδομήματα χτίζονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους και έχουν μεγάλες διαστάσεις. Παράλληλα, σε κάποιο ψηλότερο σημείο του λόφου θα πρέπει να αναζητηθεί ο χώρος με τα δημόσια κτίρια, καθώς αρχιτεκτονικά μέλη καλής κατασκευής (αρχαϊκό τριταινιωτό επιστύλιο) βρέθηκαν στο εσωτερικό του κτιρίου VII μαζί με άφθονα πεσίματα, που προέρχονταν από οικοδομήματα σε ψηλότερο σημείο.
Τέλος, το νεκροταφείο τον αρχαϊκών και κλασικών χρόνων εντοπίστηκε στους νότιους πρόποδες του λόφου Γηρομοίρι, καθορίζοντας έτσι το νότιο όριο έκτασης της αρχαίας πόλης. Συγκεκριμένα, ένα τμήμα του ανασκάφθηκε νότια του λόφου στη θέση «Νύφη» και ένα άλλο νοτιοανατολικά στη θέση «Παναγούδα». Φαίνεται, λοιπόν, ότι το νεκροταφείο εκτείνεται κατά μήκος του νοτίου ορίου της πόλης και προς τη θάλασσα.
Με τα έως τώρα δεδομένα διαπιστώνουμε ότι το νεκροταφείο ήταν σε συνεχή χρήση από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. μέχρι τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Ήταν οργανωμένο σε συστάδες τάφων με κοινό προσανατολισμό χωρίς, όμως, να γίνεται σαφές αν υπήρχαν και περίβολοι από λίθους. Περιλαμβάνει τάφους κεραμοσκεπείς, λακκοειδείς, κιβωτιόσχημους από πωρόλιθο και εγχυτρισμούς, οι οποίοι υπερισχύουν αριθμητικά. Κατασκευάζονται με επιμέλεια και το άνοιγμά τους σφραγίζεται πάντα από λιθοσωρό . Τα κτερίσματά τους είναι άφθονα και τοποθετούνται μέσα στην ταφή, αλλά και έξω, δίπλα στον λιθοσωρό. Μια ιδιαιτερότητα, που παρατηρήθηκε στο νότιο τμήμα του νεκροταφείου στη θέση «Νύφη», είναι η παρουσία μεγάλων πυρών και σωρών από άφθονα αγγεία είτε ανάμεσα είτε κοντά στις πυρές. Οι πυρές, που σχηματίστηκαν από επάλληλες εναποθέσεις, σχετίζοντας με την προσφορά εναγισμών στους νεκρούς.
Οι αρχαίες πόλεις που εντοπίστηκαν στη θέση «Ελληνικά» και στο Πολύχρονο παραμένουν ακόμα στην ανωνυμία. Οι περισσότεροι ερευνητές αναγνωρίζουν στο Πολύχρονο τη Νεάπολη και τοποθετούν την Αιγή στον κόλπο του Πευκοχωρίου νότια του Πολύχρονου. Όμως, στην περιοχή του Πευκοχωρίου δεν έχει εντοπιστεί ακόμα κάποια αρχαιολογική θέση, που θα διευκόλυνε αυτήν την ταύτιση.
Από την άλλη στην εντοπισμένη θέση των «Ελληνικών» θα μπορούσε να τοποθετηθεί η Νεάπολις, οπότε στο Πολύχρονο θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την Αιγή. Την υπόθεση αυτή ενισχύει το γεγονός ότι η Αιγή χαρακτηρίζεται «μηλοβότειρα» και η περιοχή του Πολύχρονου με τα άφθονα λιβάδια συμφωνεί με ένα τέτοιο προσδιορισμό. Ελπίζουμε οι μελλοντικές ανασκαφικές έρευνες να δώσουν τις ζητούμενες απαντήσεις.
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ
ΚΕΙΜΕΝΑ, ΑΡΘΡΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ & ΒΙΒΛΙΑ ΤΩΝ:
Ιουλία Βοκοτοπούλου - Αρχαιολόγος
Ιωακείμ Παπάγγελος - Αρχαιολόγος
Κωνσταντίνος Σισμανίδης - Αρχαιολόγος
Ελισάβετ-Μπετίνα Τσιγαρίδα - Αρχαιολόγος
Μαρία Παππά - Αρχαιολόγος
Ερατώ Ζέλλιου-Μαστοροκώστα - Προϊστορικοί θησαυροί της Χαλκιδικής χερσονήσου
Κυρία πηγή:https://kassandra-halkidiki.gr/ancient-neapolis.html
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου